EVRENDE KAOSMU VAR DUZENMİ

evrende kaos ve ya düzen tartışmasını epeyce duymuşsunuzdur. peki bilim buna ne diyor yada nasıl bir perspektif izlemeliyiz şimdi gelinde biraz buna bakalım.

DÜZEN NEDİR?

Düzen varmı yokmu tartışmasının kuşkusuz anahtarı düzenin ne olduğunu anlamakta geçiyor.

Öncelikle hayali bir şehir düşünelim burada herşeyin bir şekilde devam edebilmesi ne lazım bize .bunun için 2 şey lazım 1.) kuralların var olması 2.) kurallara riayet .örneğin kurallara daha çok uyulan ülkelerde daha düzenlidir deriz yani kuralların var olmas tekbaşına yetmez aynı anda kurallara riayet de bi o kadar onemlidir her ülkenin bir anayasası olduğunu ama her ülkenin düzenli olmadığını unutmamalıyız.

Peki evrenimizdeki düzene bu iki maddenin pencerisinden nasıl bakacağız.

1. maddemiz kuralların var olması evrene baktığımızda düzenin temel taşı kuşkusuz doğa kanunlarıdır. Doğa kanunları evrenin bi çeşit isimsiz kuralıdır ileriki yazılarımızda yasların ne olduğunu tam olarak nasıl bir yapılarını olduğunu ayrıeten elbette inceleyeceğiz ama burada odaklanmamız gereken bu yasaların evrenc-deki kuralların olması. Ayrıca evrendeki tüm madde ve enerji bu yasaların oluşturduğu havuzda yüzer ve kesinlikle bu havuzdan dışarı çıkış yoktur örenğin yerçekimi en temel ve herkesin bidiği doğa yasalarında biri. yerçekiminin siz nereye giderseniz gidin mutlaka size etkisi duyularınızla her zaman etkisinin olacağını bilirsiniz aynı şekilde tüm parçacıklar için evrenin tüm sınırlarında bu geçerlidir.

2. kuralımız kurallara riayet demiştik yine aynı şekildde şehir örneğimizdan devam edelim. şehrimizde kurallara uyum artıkça düzen artar mesela avrupa ülkelerinde kurallara daha fazla olduğu için düzen daha fazladır.kurallara uyum arttıkça düzen artar.

evrene baktığımızda istinasız tüm madde yasalar yüzde yüz oranda uyar ve bunun dışına çıkılamaz kesinlikle.

Madem 2 seçeneğimizde evrenle uyuşuyorsa evrende düzen var demek mi konuşmamız bitti mi yani nasıl oluyorda uzayda sürekli çarpışmalar ve patlamalar oluyor bu nasıl düzen yada bu düzenmi.

SÜPERNOVALAR VE PATLAMALAR

Evrene baktığımızda kaos ve patlamalarla dolu peki bu düzenin var olmadığının kanıtı değilmi mesela güneşimizin füzyon enerjisi bittiğinde dünyayı yok edecek.

SÜPERNOVA NEDİR

Tüm yıldızlar hidrojenden meydana gelir ve çekirdeğinde o kadar yüksek enerji oluşur ki hidrojenler dip dibe gelerek füzyonu başlatır ve hidtojenler helyuma dönüşerek yanında bi miktar enerji salınımı yaparlar. füyon enerjisi ile çekirdeğe baskı yapan yerçekimi birbirini dengeler ama milyarlarca yıl sonra çekirdekte tüm atoomlar füzyona uğrayıp biter önce helyumdan başlayıp en sonunda demir oluşur ancak demirden sonra füzyon oluşamaz (başka yazımızda daha detaylı anlatacağız neden demirden sonrası oluşmadığını) ve çekirdekteki enerji bitince yerçekiminin etkisiyle kendi içine çökmeye başlar. Çökme işlemi çok kısa süreliğine olur hatta o kadar kısa sürede olur ki üst katmanlar sadece bir kaç saniyeliğine hızlıca çöküpp bir alt katmana çarpıp seker ve süpernova dedğimiz olay gerçekleşir.

SÜPERNOVA VE DÜZEN

Madem öyleyse süpernova da düzen ilişkisine nasıl bakmalıyız.

burada öncelikle bütüne değil parçalara bakalım unutmayalımki buradaki her parçacık yine uyduğu doğa yasalarının sınırları içersinde bulunuyor. füzyona uğrayan hidrojen yine nükleer fiziğin çizdiği sınırların içinde yüzüyor( nükleer fiziğe giriş yazımıza bakabilirsiniz). çöken yıldız yerçekimi yasasına tabi olduğu için çöktü . helyumun oluuşması döterondan daha fazla bağlanma enerjisine sahip olduğu için oluştu yoksa başka bir sebepten dolayı değil unutmayalımki yasalar bir tercih değil bir zorunluluğun eseridir.

Süpernnovayla dünyamızın yok olması kuralların dışına çıkmak ve düzensizliğe sebep olmaktan kaynaklı değil süreçlerin bir sonucu olarak değerlendirmeliyiz yoksa her atom her atom altı parçacık tabi olduğu sınırların dışına çıkamaz.

KUANTUM MEKANİĞİ,RASTGELELİK VE DALGA FONKSİYONLARI

1) DALGA FONKSİYONU NEDİR: Bir çok kişinin yanıldığı ve yanlış anladdığı yerlerden bir kesinlikle öncelikle kuantumdaki dalga ile günlük hayattaKİ dalgayı bir tutmamalıyız ve aynı şekilde düşünmemeliyiz ( kuantum dalga fonksiyonu ayrı bir yazıda dah detaylı olarak açıklandı). her kuantum parçacığın (örneğin elektron) bir dalga fonksiyon denklemi vardır bu fonksiyonun mod karesini aldığımızda ise bize nerelerde bulunma ihtimalinin olduğunu anlatan bir denklem çıkaracaktı örneğin elektron %20 A noktsasında %80 B noktasında bulunur gibi anlayacağınız üzere bu dalga fonksiyonu klasik dünyanın dalga oluşumu ile aynı değildir.,

2)RASTGELELİK VE SÜPERPOZİSYON :Peki bu dalga rastgelelik demek değilmidir diye sorabilirisiniz ama dalga fonksiyonun henüz tam olarak söylemedğim kısımları var.

bir elektron %50 A noktasında %50 B noktasında bulunuyor ise bu elektron aynı anda hem A hemde B noktaısnda bulunuyor demektir. kafanız biraz karışmış olabilir ancak buradaki olasılık kavramı ile klasik dünyadaki olasılık kavramı aynı değildir buna ayrı bir konuda değineceğiz . elektron hem A hemde B nokatsında aynı anda bulunur demiştik buna süperpozisyon deriz.örneğin elektronlar çekirdeğin etrafında bir yörüngede yer almaz orbital denilen bir bölgede bulunma ihtimali olan yerlerde bulunur ancak elektron bu orbitalin her noktasında aynı anda her noktasında bulunur ve tıpkı bulutsu gibi orayı kaplar. Kısacası buradaki olasılık bir rastgelelik olarak yorumlanmamalı.

3)OLASILIK VE DETERMİNİZM: Bu kısaca bahsedelim. klasik dünya deterministiktir yani her olayın olma ihtimali ya yüzde o yada yüzde yüzdür kısacası olasılık diye bir şey yoktur. paranın 2 yüzü var ve yazı gele ihtimali yüzde 50 diyebilirsiniz ama aslında bu bizim bilgisizliğimizden kaynaklı. parayı attığınızda paraya uyguladığınız kuvveti , havanın sürtünme kuvvetini bilseydiniz yüzde yüz olasılık paranın hangi yüzü gelecğini bilebilirdiniz kısacası klasik dünyamız deterministiktir ve olasılığa yer yok. olasılık olarak adlandırdığımız olay ise bilgisizliğimizin bir sonucudur. Buradaki en önemli şey ise klasik dünyamızdaki olasılık ile kuantum dünyasındaki olasılığı aynı değildir.

OLASILIK VE DÜZEN :

Burada çok fazla bir şey kalmadı ama kısa söyleyelim kuantum mekaniğinde olasılık bir parçacığın her an farklı yerde olabilir demek değildir yani ortada rastgelelik yok sadece klasik mekaniğin havuzunda bulunan bizler bu yasaların hüküm sürdüğü yerde bulunan bir beynimiz var ve beynimiz parçacıların bu olasılık davrenişlarını ve süperpozisyonu anlamakta zorlanıyor biraz.

SONUÇ- DÜZEN VE BİLİM İLİŞKİSİ :

Eğer sıkı bir bilim takipçisi iseniz teorilerin güçlü olduğunun en büyük kanıtı o teorinin öngörü gücü olduğunu bilirsiniz.Bir çocuk bahçecede rastgele koşarsa siz onun bir sonraki adımını bilemez ve tahmin edemezsiniz ama çocuk belli bir yerde belli bir örüntü ile hareket ederse hareket sistemini çözüp bir sonraki adımını tahmin edebilirsiniz aynı şekilde bilimde evreni böyle izler ve nasıl işlediğini ve nasıl bir yapıya sahip olduğu anlar ve bununla teknoloji üretir.

Fizik belkide diğer tüm bilimlerden en tuhafı çünkü teorik fizik önce sadece matematikle iş yapar denklemler üretirizi hayal gücümüzü katar ve yeni hesaplar yaparız deney genelde teoriden sonra gelir. Bulduğumuz denklemler ile hiç görmediğmiz kara deliklerin var oldğunu söyleriz yada higgs bozonu diye bir şey var olduğunu söyleriz ancak bunlar deney yada gözlemlerle değil öncelikle matematik buluruz tıpkı çocuk örneğinde verdiğimiz gibi eğer rastgelelik olsaydı bir sonraki adımı asla ama asla bilemezdik