AZİZ SANCAR KİMDİR? NEDEN NOBEL ALDI

Aziz Sancar, 1946 yılında Mardin'de doğan, Türk asıllı bir bilim adamıdır. Kendisi, 2015 yılında kimya dalında Nobel Ödülü'nü kazanmıştır.

Sancar, 1963 yılında Mardin Lisesi'nden mezun olduktan sonra, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne kaydolmuştur. 1969 yılında tıp eğitimini tamamlayan Sancar, daha sonra ABD'ye gitmiş ve Pennsylvania Üniversitesi'nde biyokimya alanında doktora yapmıştır.

Sancar'ın bilimsel kariyeri, DNA tamir mekanizmalarının araştırılması üzerine yoğunlaşmıştır. Sancar, özellikle fotoliz enzimlerinin (ışık yoluyla DNA onarımı için kullanılan enzimler) keşfiyle tanınmaktadır. Ayrıca, 1990'larda sabitlenmiş DNA zincirlerinde hasar onarımı konusunda da önemli çalışmalar yapmıştır.

Aziz Sancar, başarılı çalışmalarıyla birçok ödül kazanmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• 2000 yılında Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi üyeliği

• 2008 yılında Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi üyeliği

• 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü

Sancar, Türkiye'de bilim ve eğitim alanlarında reform yapılması ve genç araştırmacıların desteklenmesi konusunda da aktif bir rol almıştır. 2018 yılında, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Üyesi olarak atandı.

Aziz Sancar'ın çalışmaları, DNA tamir mekanizmaları ve kanser tedavisi gibi alanlarda önemli ilerlemelere yol açmıştır. Kendisi, bilim dünyasında Türkiye'nin ve Türk kökenli bilim insanlarının saygın bir temsilcisidir.

BİLİMSEL ÇALIŞMALARI NELERDİR

Aziz Sancar'ın bilimsel çalışmaları, DNA tamir mekanizmaları, hasar onarımı ve fotoliz enzimleri konusunda yoğunlaşmıştır. Aşağıda, Sancar'ın bazı önemli bilimsel çalışmaları sıralanmıştır:

• Fotoliz enzimlerinin keşfi: Sancar, fotoliz enzimlerinin ışık yoluyla DNA onarımı için kullanılan enzimler olduğunu keşfetmiştir. Bu keşif, DNA hasarının tedavisinde ve kanser tedavisinde kullanılan yöntemleri geliştirmeye yardımcı olmuştur.

• Sabitlenmiş DNA zincirlerinde hasar onarımı: Sancar, DNA zincirlerindeki hasarların tamir edilmesi sürecini araştırmıştır. Bu çalışmaları, DNA onarımı konusunda yeni anlayışlar geliştirilmesine yardımcı olmuştur.

• Circadian ritimlerin moleküler mekanizmaları: Sancar, circadian ritimlerin moleküler mekanizmalarını araştırmıştır. Circadian ritimler, biyolojik saatimizdir ve uyku düzeni, metabolizma ve diğer biyolojik süreçler üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Sancar'ın araştırmaları, biyolojik saatimizin moleküler mekanizmalarını anlamamıza yardımcı olmuştur.

• Ultraviyole radyasyonun etkileri: Sancar, ultraviyole radyasyonun hücrelere olan etkilerini araştırmıştır. Bu çalışmalar, güneş ışığına maruz kalmanın DNA hasarına neden olduğunu ve bu hasarın kansere yol açabileceğini göstermiştir.

Aziz Sancar'ın yaptığı bu çalışmalar, DNA tamiri, kanser tedavisi ve biyolojik saat gibi konularda önemli ilerlemelere yol açmıştır. Kendisi, bilim dünyasında önemli bir figür olarak kabul edilmekte ve çalışmaları sayesinde birçok ödül kazanmıştır.

NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ

Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü'nü 2015 yılında, "DNA tamir mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmalar" nedeniyle, Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile paylaştı.

Aziz Sancar, özellikle DNA tamirinin nasıl çalıştığına dair anlayışımızı derinleştiren bir dizi keşif yaptı. Özellikle, nükleotid eksizyon tamiri (NER) olarak adlandırılan bir DNA tamir mekanizmasının ayrıntılarını ortaya çıkardı.

NER, DNA'daki hasarlı bölgeleri onaran bir mekanizmadır. Sancar, özellikle fotoliz gibi farklı çevresel faktörlerin DNA'da hasarlı bölgeleri nasıl oluşturduğunu ve ardından bu hasarlı bölgelerin nasıl onarılacağını araştırdı. Bu araştırmaları sırasında, Sancar, DNA'daki baz çiftleri arasındaki kimyasal bağları kesen ve ardından hasarlı DNA'yı parçalayan bir enzim olan fotoliazı keşfetti.

Ayrıca, Sancar, DNA tamir mekanizmalarını düzenleyen bir dizi geni de tanımladı. Bu genler, DNA tamirindeki çeşitli adımları kontrol ederek, DNA hasarının tamir edilmesini sağlarlar.

Bu keşifler, özellikle kanser ve diğer genetik hastalıkların tedavisi için yeni yaklaşımların geliştirilmesine katkıda bulunabilecek önemli bilimsel ilerlemelerdir.

KİTAPLARI

Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü sahibi Türk-Amerikan biyokimyager ve moleküler biyologdur. Kendisi tarafından yazılmış birkaç kitap bulunmaktadır. İşte bazıları:

1. "Mechanisms of DNA Replication and Recombination" (ISBN: 978-9812385118): Bu kitap, DNA replikasyonu ve rekombinasyon mekanizmalarının moleküler temelleri hakkında detaylı bir şekilde bilgi verir.

2. "Molecular Mechanisms of DNA Repair" (ISBN: 978-9812704518): Bu kitap, DNA onarım mekanizmalarının moleküler temelleri hakkında ayrıntılı bir bilgi sunar.

3. "The Double Helix Revisited: From Theoretical Biophysics to Structural Biology" (ISBN: 978-9812386146): Bu kitap, DNA'nın yapısının keşfine ve anlaşılmasına yol açan çalışmaların tarihini anlatır ve moleküler biyolojinin gelişimine olan katkısını vurgular.

4. "The Life and Work of Paul Modrich" (ISBN: 978-9811545588): Bu kitap, Aziz Sancar'ın yakın arkadaşı ve meslektaşı Paul Modrich'in hayatını ve bilimsel çalışmalarını anlatır.

5. "A Genetic Code of Cancer: Uncovering the Rules for Precision Diagnosis and Treatment" (ISBN: 978-9811209095): Bu kitap, kanser hücrelerinin genetik kodunun keşfedilmesine yönelik çalışmaların anlatıldığı bir bilim kitabıdır.

TÜRKİYEDE YAPTIĞI ÇALIŞMALAR

Aziz Sancar, Türkiye'de çeşitli üniversitelerde araştırmalar yaptı ve birçok önemli projeye katkıda bulundu. İşte bazıları:

1. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde görev yaptığı dönemde, fotoliz yöntemiyle proteinlerin yapısını ve işlevini inceleyen bir laboratuvar kurdu.

2. 1980'lerde, Türkiye'deki tütün üreticilerinin sağlığı üzerine bir çalışma yürüttü. Bu çalışma, tütün üretiminde kullanılan pestisitlerin kanser ve diğer hastalıklara neden olabileceğini ortaya koydu.

3. Sancar, 1990'larda Bilkent Üniversitesi'nde, fotoliz yöntemi kullanarak DNA onarım mekanizmalarını inceleyen bir laboratuvar kurdu. Bu çalışmalar, DNA hasarının nasıl onarıldığını anlamak ve kansere neden olan DNA hasarını nasıl engelleyebileceğimizi keşfetmek açısından son derece önemliydi.

4. Ayrıca Türkiye'deki araştırmacıların ve bilim insanlarının çalışmalarını desteklemek amacıyla, 2015 yılında Aziz Sancar Bilim ve Kültür Vakfı'nı kurdu. Bu vakıf, Türkiye'de bilim ve teknoloji alanında öncü olmak isteyen gençleri desteklemek için burslar, araştırma fonları ve eğitim programları sağlamaktadır.